Trạm dừng "5 Centimet trên giây" - Shinkai Makoto

Review hay còn gọi một cách dễ nghe: “cảm nhận”. Review bao bọc bên ngoài bộ phim ấy, như việc một thước phim trân quí được phủ bởi bao kiếng trong suốt, không thể trầy xước, chỉ có thể lành lặn hơn thôi. 

Tôi nghĩ một bộ phim nào đấy cũng có linh hồn. Đó là khi tất cả cảm xúc của bộ phim có thể truyền đạt đến người xem. Tôi biết những nhân vật đấy không có thật, nhưng cảm xúc tôi có được từ bộ phim là thật. Để có thể đón nhận một cách chân thật tất cả những điều tuyệt diệu của thước phim đem lại, chính tôi phải mở lòng mình ra. Tôi cảm nhận nó bằng tất cả lòng mình, tôi đặt hết tình cảm gìn giữ của mình trong bộ phim ấy. Làm cho nó đẹp hơn bằng tất cả cảm xúc của riêng mình.

Tôi đang nghĩ mình liệu mình sẽ cảm nhận về thứ gì bây giờ. Một bộ phim giả tưởng hay một bộ phim tình cảm lãng mạn, một cuốn sách văn học hay một cuốn tiểu thuyết “sướt mướt”?

Ồ không, tôi có thể đọc nhưng không thể “cảm nhận” về những “món mì ăn liền” ấy. Tôi nhớ mình còn một thứ. Tôi nghĩ mình sẽ review một quyển truyện ngay kề bên tôi. Việc ngồi ở bàn học, ngước lên giá sách, và chộp cuốn “5 Centimet trên giây” là quá đủ cho một bài review.

Tôi sẽ lấy lại cảm xúc của cuốn truyện này như thế nào bây giờ, khi tôi coi bộ phim từ cách đây rất lâu. Hình ảnh tôi bắt gặp vào hai năm trước trong đoạn phim, một buổi chiều tà nắng nhuộm sắc đỏ rực lan rộng cả vùng trời, khung cửa sổ trắng mở toang lộng gió, và bài nhạc anime ấy ám ảnh tôi không dừng.

“5 Centimet trên giây” là một bộ phim, một truyện manga, một cuốn tiểu thuyết và giờ đây, nó được chuyển thể sang thể loại Lightnovel. Tất cả chúng đều cùng tên và cùng được tạo nên bởi cùng tác giả Shikai Makoto. Nó được gọi tắt với cái tên “5cm/s”. Câu chuyện viết về mối tình đầu và có một nhân vật xuyên suốt trong ba câu chuyện nhỏ: Toono Takaki.

Lúc đầu, tôi coi không hiểu anime vì không nhận ra chàng trai là nhân vật chính duy nhất. Câu chuyện kể về mối tình của chàng trai từ lúc còn là một cậu bé, qua nhiều lần chuyển trường, gặp qua vài cô bạn gái khiến mình rung động, rồi cuối cùng ở đoạn cuối khi trưởng thành, cậu lại nhớ da diết và đau đớn về cô bạn thân của mình thuở nhỏ. Cả hai người chạm mặt và cách nhau trong phạm vi làn phân cách giữ an toàn cho đoàn tàu lửa chạy ngang qua. Những toa tàu nối đuôi chạy qua, từng toa một, cho đến lúc toa cuối cùng đi mất, cô gái cũng bỏ đi. Họ đi lướt ngang qua đời nhau như vậy. 

​

Tôi nghe nhạc phim Anime 5cm/s nhiều lần. Mỗi khi tâm trạng tôi bất ổn, mỗi khi tôi muốn viết nên một câu chuyện, mỗi khi tôi muốn tìm lại một “mẩu” con người mình đánh mất. Tôi nghe rất nhiều lần, nghe nhiều lần nhất trong những lần mình nghe. Tôi nghe luôn Sound Track tất cả bài hát của phim trong Youtube.

Những thước phim rất đẹp, nhưng rất buồn. Không phải buồn bã đến bi thương, một cái buồn lắng đọng, rơi chầm chậm lan nhẹ vào cảm xúc, một cái buồn thả vào mây trời lồng lộng, một cái buồn cho điều nguyên sơ gì đã mất. Những thước phim đẹp tạo nên bởi đôi bàn tay của người vẽ nó, khung cảnh bao la bát ngát một vùng đất bao la, những con người cô đơn xích lại gần nhau. Trong những năm tháng thanh xuân, khi tuổi thơ đã qua, khi rời xa ngôi trường với thứ cảm xúc ngây ngô của thuở học trò, ta bỏ lại nhiều điều dẫu cho nó thanh khiết và thật mong manh.

Tôi không phủ nhận độ “hot” của cuốn truyện này trên Tiki.vn mấy tháng trước đâu. Khi con bạn lớp bên thả phịch thùng kiện hàng có chứa mấy cuốn sách chúng tôi đặt trên Tiki xuống bàn của tôi, hàng chục ánh mắt bọn con gái trong lớp nhìn chằm chằm tò mò nhìn tôi mở gói hàng. Một cô bạn cầm cuốn “5 Centimet trên giây” ấy lên, vài đứa cũng biết, “Tớ nhớ cái này hết hàng trên Tiki rồi cơ, đúng không?” “Ừ, nhưng tụi tớ đặt trước lúc ấy rồi.”

Dẫu sao thì câu chuyện ấy vẫn rất tốt, và nếu không “rất khắt khe” mà trở thành một độc giả dễ dãi, tôi sẽ cho điểm “được”. Thứ đáng phiền ở đây khi cầm cuốn truyện lên, có hai điều (nhưng khi đọc hơn nửa cuốn truyện thì tôi cũng chẳng cho là “phiền” nữa):

“5cm/s không chỉ là vận tốc của những cánh anh đào rơi, mà còn là vận tốc khi chúng ta lặng lẽ bước qua đời nhau, đánh mất bao cảm xúc thiết tha nhất của tình yêu.”

​

“5 centimet trên giây” lấy cảm hứng từ những cánh anh đào. Trong phim có ba thứ, trong manga có ba thứ, và trong truyện cũng có ba thứ xoay quanh câu chuyện từ đầu đến cuối, là lời mở câu chuyện và cũng là lời kết câu chuyện.

Thứ nhất, đó là hoa anh đào rơi, phải là hoa anh đào rơi mới có thể thấy vẻ đẹp tuyệt vời của nó, số mệnh một quãng hoa anh đào trên cây cũng rất ngắn ngủi, rất dễ mất đi, nhưng trước đó là đẹp ngỡ ngàng trong phút chốc. Muôn vạn anh đào đẹp rực rỡ bay lượn trong gió nhưng thật khẽ khàng, anh đào giữa không gian phảng phất bay bổng.

​

Thứ hai là đoàn tàu, cảnh đầu truyện là đoàn tàu chạy ngang qua và Takaki đứng đợi Akari cùng qua, cảnh cuối là đoạn hai người bước qua nhau. Và cuối cùng là những bức thư tay.

Giới thiệu tác giả và tác phẩm.

​

Shinkai Makoto sinh năm 1973 tại Nagano. Đạo diễn, biên kịch, tiểu thuyết gia nổi tiếng của Nhật Bản, được mệnh danh là “ảo thuật gia của những nỗi buồn”, cả trên màn ảnh rộng lẫn trên những trang văn.

(Trích trong bìa truyện "5 Centimet trên giây")​

Shinkai Makoto đã nói rằng, không giống như các tác phẩm của ông trước đó, không có bất kỳ yếu tố kỳ ảo hay khoa học viễn tưởng nào trong bộ phim này. Thay vào đó nó sẽ trình bày một cách chân thật thế giới thực với nhiều góc độ khác nhau.

Phim cho thấy nhiều mặt của cuộc sống luôn đấu tranh và cùng tồn tại với nhau như thời gian, không gian, con người và tình yêu. Tựa Byousoku 5 Centimeter(5 cm/s) là tốc độ mà một cánh hoa anh đào khi nó rơi xuống, cánh hoa đó là ẩn dụ cho con người, liên tưởng đến cuộc sống chậm rãi nơi mọi người luôn gắn kết với nhau nhưng theo thời gian mỗi người sẽ đi theo các hướng khác nhau dần dần tách nhau ra.

(Trích trong Wikipedia)​

Đoạn trích truyện:

Chuyện thứ nhất
HOA ANH ĐÀO
1

“Này, trông cứ như tuyết rơi ấy nhỉ”, Akari nói. 

Chuyện đã mười bảy năm rồi, đó là hồi chúng tôi vừa bước vào lớp Sáu. Hai đứa vẫn thường đi bộ dọc khu rừng nhỏ trên đường về nhà, cặp sách nặng trĩu vai. Dạo ấy là mùa xuân, hoa anh đào đang độ mãn khai. Vô vàn cánh hoa lặng lẽ chao lượn trên không trước khi phủ trắng con đường nhựa dưới chân. Không khí ấm áp, trời nhẹ và trong như màu xanh được gội rửa. Cách đấy không xa là tuyến tàu điện Odakyu và tuyến đường dành cho cao tốc, nhưng những âm thanh ở đó dường như không thể chạm đến chúng tôi. (…)

Phải, ít nhất trong kí ức của tôi, cảnh tượng hôm ấy có thể nói là đẹp như tranh. Hoặc như phim. Mỗi lần cố chạm tay vào kỉ niệm xưa cũ, tôi luôn có cảm giác mình đứng hẳn ra ngoài, tách rời khung tranh mà ngắm lại tuổi thơ. Cậu nhóc tròn mười một và bên cạnh là cô nhóc cùng tuổi, cao xấp xỉ nhau.”

---​

Câu chuyện mở ra với hai nhân vật chính, cậu bé trai là Takaki và bé gái là Akari. Cậu gặp Shinohara Akari lần đầu năm lớp Bốn và ngay lập tức phải lòng cô bé.

“Này, tớ nghe nói vận tốc là năm xentimet trên giây.”
“Gì cơ?”
“Cậu thử đoán xem.”
“Tớ chịu.”
“Động não một chút nào, Takaki”
Có động não tôi cũng không tìm được đáp án, nên đã trả lời thành thật rằng mình không biết.
“Vận tốc rơi của hoa anh đào đấy. Năm centimet trên giây.” (…)

Năm centimet trên giây sao?
(...) Khoảng thời gian từ lúc gặp đến lúc chia tay Akari – tương ứng với khoảng thời gian ba năm từ lớp Bốn đến lớp Sáu. (…) Bây giờ ngẫm lại thì lúc đó hai đứa đều có dự cảm không lành về một tương lai thiếu vắng nhau, nên cố sức lấp đầy bằng việc trao đổi kiến thức.


Họ chia tay từ năm lớp Sáu, Akari phải chuyển trường, và Takaki như thiếu vắng mất một điều gì đấy, một người bạn, hay người cậu thầm thích. Cả hai vẫn trao đổi thư từ, và kể nhau nghe về hoa anh đào hay đại loại gì đấy trong cuộc sống của họ. Mùa hè sang, mùa thu chuyển lá rồi lại sang đông, Takaki lên lớp Bảy, cậu cao thêm, có da có thịt, và không hay bị cảm như hồi nhỏ nữa. Trong bức thư trao đổi giữa học kì, cả hai hẹn gặp nhau ở sân ga Iwafune.

Tôi nhớ rõ đoạn này khi nhớ lại phân cảnh trong Anime, cảnh một cô gái ngồi bên lò sưởi ở phòng đợi của nhà ga. Và chuyến đi đến ga Iwafune thực sự rất gian nan trong một đêm bão tuyết, tàu phải hoãn chuyến, thời gian tàu khởi hành dời lại không như dự kiến. Điều này làm Takaki lòng nóng như lửa đốt. Nhưng cậu vẫn tin chắc, Akari vẫn chờ cậu.

Và thật thế…

“Cậu bé học lớp Bảy khắc ghi trong lòng mình hai chữ “mãi yêu” nhưng hai chữ ấy rồi cũng phai nhạt theo thời gian. Mối tình đầu trở thành hình mẫu lí tưởng cho những mối quan hệ, những cuộc tình tiếp theo, như một lời nguyền mãi không được hóa giải.”

Yoshida Daisuke​

Takaki và Kanae
​

Giống như khi tôi xem Anime, tôi xem đoạn đầu giữa Takaki và Akari rất chăm chú, đoạn thứ hai kể về những ngày tháng cấp III của Takaki khi cậu cùng gia đình chuyển đến sống ở Tanegashima, một hòn đảo nhỏ ở cực nam nước Nhật. Tôi thích đoạn đầu, nhưng tôi lại nhớ rõ những cảnh nền ngoài trời ở đoạn giữa. Câu chuyện tiếp theo kể về mối tình đơn phương Takaki của Sumida Kanae, và lần này ngôi kể cũng thuộc về cô ấy.

Tôi coi lướt Anime đoạn cuối, khi Takaki đã trưởng thành, và lần này cậu lại có một mối tình với một cô gái khác, tôi không nhớ tên, và tôi cũng coi lướt đoạn thứ ba, dường như tôi cũng chẳng chú tâm đoạn ấy lắm.

Đây là một bộ phim Anime, một truyện Manga, và là tiểu thuyết Lightnovel tôi coi từ đầu đến cuối, thuộc luôn cả lời hát đoạn đầu tiếng Nhật. Tôi nhớ khi mình coi manga “Tình đầu dành hết cho em” cũng khá xúc động, nhưng là một loại xúc động khác, và tôi hét toáng lên khi tình cờ xem phim chuyển thể, tôi không thích nhân vật chính cho lắm nhưng kết thúc khiến tôi nhẹ bẫng. Tôi nuối tiếc.

Trong “Tình đầu dành hết cho em” không phải đẹp nhưng buồn như “5 Centimet trên giây”, đó là mãnh liệt nhưng nuối tiếc của một chàng trai bị bệnh tim bẩm sinh không thể dành hết cả đời cho người con gái mình yêu. Và dĩ nhiên trong bộ phim và cả trong manga cùng tên ấy, có cảnh trời hoàng hôn sắc đỏ, thổi tung những trang Di thư đẫm nước mắt, cũng có bạt ngàn cánh anh đào rơi, gió xoay vần, và cậu ấy rời xa thế giới.

“Tiểu thuyết “5 Centimet trên giây” do chính Shikai Mokoto chấp bút. (…) Về mặt cấu trúc, phiên bản tiểu thuyết không khác Anime là mấy, đều là ba câu chuyện với ba ngôi kể khác nhau, nhưng tác giả đã khéo léo tái hiện bằng ngôn ngữ văn chương.”

“Những ngón tay lật giở từng trang sách, lãng quên cả thời gian, không gian, (…), ngón tay bạn đã ngừng lại cả trăm lần trên mỗi trang sách. Chỉ vì một cử động rất khẽ, một câu thoại, hay một xúc cảm bất chợt có thể đánh thức những điều ngủ quên trong tiềm thức.”

Nói lại những điều còn ở phía trước, Yoshida Daisuke (Nhà văn, nhà phê bình văn học)​

Trang nhật ký của tôi lật giở lại câu nói tôi từng viết, lời trích trong chuyên mục của anh Sky trong Hoa Học Trò nhiều năm về trước mà sau đấy rất lâu, tôi mới biết đấy là tựa đề bài hát chính trong “5 cm/s”.

Dương Phiêu Linh